Τα τελευταία χρόνια, ένας ολοένα αυξανόμενος αριθμός διαχειριστών ιστοσελίδων, δημοσιογράφων και bloggers σε όλη την Ευρώπη – και φυσικά και στην Ελλάδα – έρχεται αντιμέτωπος με μια νέα «βιομηχανία» που, ενώ διατείνεται ότι προστατεύει τα πνευματικά δικαιώματα φωτογράφων και δημιουργών, συχνά καταλήγει να λειτουργεί ως μηχανισμός εκφοβισμού και οικονομικής πίεσης.
Εταιρείες όπως η Copytrack έχουν βρεθεί στο επίκεντρο έντονης κριτικής, καθώς πληθαίνουν οι καταγγελίες για αμφιλεγόμενες και επιθετικές πρακτικές διεκδίκησης αποζημιώσεων.
Τι είναι και πώς λειτουργεί το «μοντέλο» Copytrack;
Η Copytrack, με έδρα το Βερολίνο, διαφημίζει ότι προστατεύει τα δικαιώματα φωτογράφων και καλλιτεχνών, εντοπίζοντας στο διαδίκτυο μη εξουσιοδοτημένη χρήση εικόνων και διεκδικώντας αποζημιώσεις από τους «παραβάτες».
Η εταιρεία χρησιμοποιεί αυτοματοποιημένα συστήματα σάρωσης (crawlers) που εντοπίζουν εικόνες σε εκατομμύρια ιστοσελίδες, χωρίς όμως να λαμβάνει υπόψη αν ο διαχειριστής της ιστοσελίδας διαθέτει νόμιμη άδεια χρήσης.
Όπως αποκαλύπτουν πολυάριθμα δημοσιεύματα σε γερμανικά, βρετανικά και ελληνικά μέσα (π.χ. Heise Online, netzpolitik.org, The Guardian), το βασικό πρόβλημα έγκειται στο ότι η Copytrack στέλνει μαζικά αυτοματοποιημένες απαιτήσεις – συχνά με απειλητικό ύφος – χωρίς να έχει προηγουμένως ελέγξει αν υπάρχει νόμιμη άδεια ή αν ο φερόμενος «παραβάτης» έχει ήδη τακτοποιήσει τα δικαιώματα.
Σε πολλές περιπτώσεις, ακόμα και όταν ο παραλήπτης αποδείξει άμεσα ότι κατέχει νόμιμη άδεια, η Copytrack συνεχίζει να στέλνει απαιτήσεις ή απειλές για νομικές ενέργειες.
Η πρακτική αυτή εγείρει σοβαρά νομικά και ηθικά ζητήματα!
Είναι θεμιτό μια εταιρεία να σαρώνει μαζικά το διαδίκτυο και να απειλεί με νομικές ενέργειες χωρίς ανθρώπινο έλεγχο;
Η πρακτική εταιρειών όπως η Copytrack να σαρώνουν αυτοματοποιημένα το διαδίκτυο και να αποστέλλουν μαζικά απειλητικές επιστολές για δήθεν παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων, χωρίς προηγούμενο ανθρώπινο έλεγχο, μπορεί να κριθεί ως παράνομη σε πολλές περιπτώσεις.
Σύμφωνα με το ευρωπαϊκό και το γερμανικό δίκαιο πνευματικής ιδιοκτησίας, ο κάτοχος των δικαιωμάτων έχει το δικαίωμα να προστατεύει τα έργα του, αλλά η νομοθεσία (π.χ. §§ 97 ff. UrhG στη Γερμανία, Οδηγία 2004/48/ΕΚ της ΕΕ) ορίζει ρητά ότι κάθε απαίτηση πρέπει να βασίζεται σε πραγματικά στοιχεία και να τεκμηριώνεται με αποδείξεις:
- Πρέπει να αποδεικνύεται η αλυσίδα δικαιωμάτων (ποιος είναι ο πραγματικός δικαιούχος).
- Πρέπει να τεκμηριώνεται η παράνομη χρήση (πού, πότε, πώς έγινε η χρήση).
- Πρέπει να τεκμηριώνεται η εξουσιοδότηση της εταιρείας να ενεργεί για λογαριασμό του δικαιούχου.
- Πρέπει να τεκμηριώνεται η καταχώρηση του έργου ή των δικαιωμάτων, όπου αυτό προβλέπεται, ή τουλάχιστον η επίσημη αναγνώριση της ιδιότητας του δημιουργού ή του κατόχου των δικαιωμάτων.
Όπως επισημαίνουν νομικοί -όπως ο Γερμανός δικηγόρος Christian D. Franz– και δημοσιεύματα, η Copytrack συχνά αποτυγχάνει να προσκομίσει τέτοια αποδεικτικά. Δεν παρέχεται σαφής πληροφόρηση για τον πραγματικό δικαιούχο, τη νόμιμη εντολή ή την ύπαρξη πραγματικής νομικής οντότητας.
Υπολογισμός προστίμου και νόμιμη βάση
Η απαίτηση για αποζημίωση ή πρόστιμο πρέπει να βασίζεται:
- Σε συγκεκριμένο μοντέλο αδειοδότησης ή σε συμβατικές τιμές αγοράς (π.χ. τιμές stock agencies, τιμοκαταλόγους, συνήθεις αγοραίες αξίες).
- Σε διαφανή και τεκμηριωμένη μέθοδο υπολογισμού (όχι αυθαίρετα ποσά).
- Σε νόμιμη βάση! Δεν αρκεί μια απλή απαίτηση πρέπει να αποδεικνύεται ότι υπήρξε παραβίαση, ότι ο αποστολέας έχει δικαίωμα να διεκδικεί και ότι το ποσό είναι εύλογο και σύμφωνο με τη νομοθεσία.
Η Copytrack συχνά δεν προσκομίζει ούτε την εντολή εκπροσώπησης, ούτε σαφή στοιχεία για την αλυσίδα δικαιωμάτων, ούτε τεκμηρίωση για το πώς προκύπτει το απαιτούμενο ποσό. Αυτή η έλλειψη διαφάνειας και τεκμηρίωσης καθιστά τις απαιτήσεις όχι μόνο αμφισβητήσιμες, αλλά και νομικά επισφαλείς.
Γιατί η μαζική, αυτοματοποιημένη πρακτική είναι προβληματική και συχνά παράνομη
- Έλλειψη ανθρώπινου ελέγχου και τεκμηρίωσης
Οδηγεί σε μεγάλο αριθμό ψευδών ή αβάσιμων απαιτήσεων, παραβιάζοντας την αρχή της καλής πίστης που διέπει το αστικό δίκαιο στη Γερμανία και την ΕΕ. - Παραβίαση της προστασίας προσωπικών δεδομένων και του GDPR
Το αυτοματοποιημένο σκανάρισμα και η συλλογή δεδομένων χωρίς συγκατάθεση ή νόμιμη βάση μπορεί να συνιστά παραβίαση του GDPR. - Αθέμιτη πίεση και εκφοβισμός (Abmahnmissbrauch)
Η αποστολή μαζικών, τυποποιημένων και συχνά απειλητικών επιστολών χωρίς επαρκή τεκμηρίωση μπορεί να θεωρηθεί κατάχρηση του θεσμού της «προειδοποίησης», κάτι που τα γερμανικά δικαστήρια έχουν καταδικάσει ως αθέμιτη πρακτική. - Έλλειψη αποδείξεων και διαφάνειας
Η νομοθεσία απαιτεί από τον καταγγέλλοντα να προσκομίσει αποδείξεις για την ιδιότητα του δικαιούχου, την εξουσιοδότηση και την παράβαση. Η Copytrack συχνά αδυνατεί να προσκομίσει τέτοιες αποδείξεις. - Ευθύνη για ψευδείς ή αβάσιμες απαιτήσεις
Όταν μια εταιρεία απευθύνει αβάσιμες ή ψευδείς απαιτήσεις, διατρέχει τον κίνδυνο να κατηγορηθεί για αθέμιτο ανταγωνισμό, συκοφαντική δυσφήμιση ή ακόμη και εκβιασμό.
Η προσωπική εμπειρία
Ως εκδότης και διαχειριστής της ενημερωτικής ιστοσελίδας GR-News, με έδρα το Μόναχο, έχω βρεθεί επανειλημμένα στο στόχαστρο της γερμανικής εταιρείας Copytrack, αλλά και άλλων παρόμοιων εταιρειών, όπως η Alamy.
Μπορώ, λοιπόν, από προσωπική εμπειρία να επιβεβαιώσω τα σχετικά δημοσιεύματα ως προς τη μεθοδολογία που ακολουθούν και την τακτική εκφοβισμού που εφαρμόζουν, η οποία αναπόφευκτα συνοδεύεται από στιγμιαίο άγχος και αρχική αβεβαιότητα για τον παραλήπτη.
Βρισκόμενος στη θέση να αποδείξω τη νόμιμη χρήση του υλικού και γνωρίζοντας τις πρακτικές αυτών των εταιρειών, απαίτησα να μου προσκομίσουν αποδείξεις για την ιδιότητα του δικαιούχου και τη σχετική εξουσιοδότηση, καθώς και να αιτιολογήσουν επαρκώς τη φερόμενη ως παράνομη χρήση εκ μέρους μου και να εξηγήσουν τη βάση υπολογισμού των ποσών που ζητούν.
Μέχρι σήμερα, η Copytrack δεν έχει καταφέρει να αποδείξει ούτε την αλυσίδα δικαιωμάτων (δηλαδή ποιος είναι πραγματικά ο κάτοχος), ούτε την ύπαρξη νόμιμης πληρεξουσιότητας για να διεκδικήσει εκ μέρους τρίτων.
Παράλληλα, έχοντας λάβει νομική συμβουλή και γνωρίζοντας τις νομικές διαστάσεις του παράνομου σαρώματος, δήλωσα ρητά ότι δεν επιτρέπω κανένα περαιτέρω αυτοματοποιημένο σκανάρισμα του GR-News χωρίς τη ρητή, έγγραφη και ενυπόγραφη συγκατάθεσή μου. Επιπλέον, εξαιτίας της αβάσιμης και απολύτως αδικαιολόγητης παρενόχλησης και του εκφοβισμού που επιχείρησαν να μου επιβάλουν, προχώρησα σε όλες τις απαραίτητες νομικές ενέργειες – ποινικές και αστικές – κατά της συγκεκριμένης εταιρείας.
Το γεγονός ότι το GR-News έχει έδρα το Μόναχο, στην καρδιά της Βαυαρίας, ενισχύει ακόμη περισσότερο τη δέσμευσή μας για διαφάνεια και υπευθυνότητα στη δημοσιογραφική μας δραστηριότητα, αλλά και για την προστασία της πνευματικής ιδιοκτησίας τόσο του δικού μας έργου όσο και των συνεργατών μας.
Κάλεσμα για διαφάνεια και προστασία
Πιστεύω βαθιά ότι η διαφάνεια, η τεκμηρίωση και ο σεβασμός στη δημοσιογραφική δεοντολογία αποτελούν αδιαπραγμάτευτες αρχές για κάθε μέσο που υπηρετεί την ενημέρωση και τη δημοκρατία. Η προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων είναι απαραίτητη, αλλά δεν μπορεί και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως μηχανισμός εκφοβισμού ή φίμωσης της ελεύθερης έκφρασης.
Με αυτό το αξιακό πλαίσιο, στο GR-News λειτουργούμε με αίσθημα ευθύνης απέναντι στην κοινωνία, στους συνεργάτες και στους αναγνώστες μας. Αντιστεκόμαστε σε κάθε αυθαίρετη απαίτηση ή απειλή που δεν στηρίζεται σε αποδείξεις και διαφάνεια, γιατί γνωρίζουμε ότι τέτοιες πρακτικές πλήττουν όχι μόνο τη δημοσιογραφία, αλλά και το δικαίωμα της κοινωνίας στην αξιόπιστη και ανεξάρτητη ενημέρωση.
Με σταθερή δέσμευση για υπεράσπιση των αρχών της διαφάνειας και της τεκμηρίωσης, το GR-News θα αναδεικνύει κάθε φαινόμενο κατάχρησης και θα αγωνίζεται για ένα περιβάλλον ενημέρωσης όπου ο σεβασμός στη δημοσιογραφική δεοντολογία και το δημόσιο συμφέρον είναι πάνω από κάθε ιδιωτικό ή οικονομικό συμφέρον.
Μόνο με διαρκή επαγρύπνηση, ενημέρωση και συλλογική δράση μπορούμε να διασφαλίσουμε την ελευθερία του Τύπου και το δικαίωμα της κοινωνίας στην αλήθεια στη νέα ψηφιακή εποχή.
