Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Παυσανίας στα Αρκαδικά, πρόκειται για «μια πόλη γεμάτη φως, η πρώτη που αντίκρυσε ο ήλιος..» η οποία έφερε μια ακόμη ιστορικής σημασίας πρωτιά για την Ελλάδα και ιδιαίτερα για την Πελοπόννησο, αφού η πρώτη πόλη που χτίστηκε στον κόσμο βρίσκεται εκεί!
Αναφερόμενος στην αρχαία Λυκόσουρα η οποία θεωρείται η αρχαιότερη πόλη της Aρκαδίας (10.000 – 8.000 π.Χ.), ο Παυσανίας μιλάει για την πρώτη πόλη που χτίστηκε στον κόσμο σε ηπειρωτική γη και σε νησιά, η πρώτη που αντίκρυσε ο ήλιος, αυτή που αποτέλεσε υπόδειγμα για τη δημιουργία άλλων πόλεων στη συνέχεια.
Ιδρύθηκε από τον γενάρχη των Aρκάδων, τον Λυκάονα, και ήταν έδρα των βασιλιάδων της Aρκαδίας. Oι κάτοικοι της Λυκόσουρας ήταν αυτοί που πρώτοι έδωσαν φώτα στους υπόλοιπους ανθρώπους για το πώς χτίζεται και οχυρώνεται μια πόλη.
Κατά την αρχαιότητα, η Ιερή πόλη των Αρκάδων ήταν μια πόλη γεμάτη φως, φτιαγμένη στο όρος Λύκαιο, που σημαίνει φωτεινό, και δεσπόζει στον πελοποννησιακό χώρο προσφέροντας μοναδική θέα.
Η τεράστια αρχαιολογική σημασία!
Η Λυκόσουρα περιβαλλόταν από οχυρωτικό περίβολο, χτισμένο ισοδομικά ή πολυγωνικά, χωρίς ιδιαίτερη επιμέλεια, ενώ οι πολύ απόκρημνες πλαγιές της ήταν ανοχύρωτες. Ο λόφος με τα λείψανα αυτού του οχυρωτικού περιβόλου της αρχαίας Λυκόσουρας ήταν γνωστός ως “Παλιόκαστρο της Στάλας”.
Ήταν ονομαστή για το ιερό της Δέσποινας, κόρης του Ποσειδώνα και της Δήμητρας. Ήταν ναός του 4ου π.Χ. αιώνα, δωρικού ρυθμού με πρόναο και σηκό. Σ’ αυτόν υπήρχε ένα κολοσσιαίο άγαλμα του Δαμοφώντα του Μεσσήνιου, σύμπλεγμα της Δήμητρας, της Δέσποινας, της Άρτεμης και του Άνυτου, κομμάτια του οποίου υπάρχουν σήμερα στο Μουσείο της Λυκόσουρας, ενώ η βάση του αγάλματος διατηρείται στο εσωτερικό του ναού.
Εκτός απ’ αυτόν το ναό, υπήρχαν και ναοί της Aθηνάς, του Πάνα, καθώς και άλλα οικοδομήματα (κρήνες, δεξαμενή νερού, μακρά στοά, Μέγαρο), όπως φάνηκε στις ανασκαφές που έκανε η Αρχαιολογική Εταιρεία.
Ο αρχαιολογικός χώρος της αρχαίας Λυκόσουρας βρίσκεται στο νοτιοδυτικό τμήμα της Αρκαδίας, στην ανατολική πλευρά του Λυκαίου όρους, μέσα σε καταπράσινο και ειδυλλιακό περιβάλλον.
Απέχει 49 χλμ. από Τρίπολη και 12 χλμ. από την Μεγαλόπολη.
