Αιολική ενέργεια στην Ελλάδα - Πράσινη επένδυση ή αναγκαίο κακό;

Ξεκινώντας οδικώς για τις καλοκαιρινές διακοπές με προορισμό την πατρίδα και μη έχοντας βάλει κάποιο χρονικό όριο που θα έπρεπε να είμαι στον προορισμό μου, είχα, για πρώτη φορά, τη σχετική άνεση να απολαύσω το τοπίο.

Πενήντα και βάλε αποχρώσεις του πράσινου μπερδεμένο με το γκριζομπλέ του ουρανού πάνω από Αυστρία και Σλοβενία. Όσο πιο νότια κατεβαίνεις όμως και όσο το γκρίζο σβήνει από τον ορίζοντα, άλλο τόσο χάνεται και το πράσινο σιγά-σιγά.

Την θέση του παίρνει στην Κροατία και στην Σερβία το κίτρινο των προς θέρισμα σιτηρών. Μπαίνοντας όμως στην Βουλγαρία το κίτρινο των σιτηρών αντικαθίσταται από ένα άλλο κίτρινο. Αυτό το έντονο του ηλιοτροπίου.

Εκτάσεις απέραντες δεξιά και αριστερά και κάπου κάπου στο βάθος στην κορυφογραμμή μια ανεμογεννήτρια να σπάει την μονοτονία, μια μικρή εδώ, μια πιο μεγάλη εκεί και δυο τρεις ακόμη πιο μεγάλες παρακάτω.

Οι τελευταίες δε, γύριζαν κιόλας και ομολογώ ότι μου κέντρισαν το ενδιαφέρον παραπάνω από όσες είχα δει μέχρι τώρα.

Αφήνοντας πίσω μας την Βουλγαρία και μπαίνοντας στην πατρίδα είδα αυτά τα θεριά να αυξάνονται. Όλο και πιο συχνά συναντούσαμε από δαύτες.

Τι γίνεται; Πού, πως και πότε;

Το φυτεύουνε και βγαίνει πριν ο ήλιος ανατείλει λέει το τραγούδι, αλλά για το θαλασσινό τριφύλλι όχι για τις ανεμογεννήτριες!

Για να μην μακρηγορούμε όμως πιο πολύ, άρχισα να τις παρατηρώ και να τις μετρώ αδιάκοπα. Όπου και να πήγαινα, εκεί και αυτές και όσο πιο νότια, τόσο πιο πολλές, πιο μεγάλες, πιο ψηλές, πιο πυκνά τοποθετημένες μεταξύ τους.

Φτάνοντας δε κοντά στον προορισμό μας, στην καρδιά της Στερεάς Ελλάδας, δεν υπάρχει ούτε μία κορυφογραμμή που να μην τελεί υπό την κατοχή τους.

Από κάποιο σημείο και μετά σταμάτησα να τις μετρώ και ξεκίνησα να τις φωτογραφίζω μπαίνοντας ταυτόχρονα στη διαδικασία να διαβάζω και να ενημερώνομαι.

Απίστευτα πράγματα σου λέω!!!

Ξεκίνησαν από ένα ύψος 35 μέτρων (1987) και σήμερα φτάνουν τα 178 μέτρα με διαμέτρους πτερυγίων από 25μετρα, επίσης το 1987, φτάνοντας το ρεκόρ των 185 μέτρων τον Ιούλιο της τρέχουσας χρονιάς και με ισχύ 10 ΜW.

Ισχύς ικανή να καλύψει την μέση ενεργειακή κατανάλωση 20.000 νοικοκυριών.

Αυτά όμως όσο αναφορά την παγκόσμια αγορά.

Όσον αφορά την εγχώρια αγορά, οι πρώτες εγκαταστάθηκαν στη χώρα μας, πριν περίπου 25 με 28 χρόνια, στην νότια Εύβοια. Ταυτόχρονα αποτελούν και τα πρώτα νεκροταφεία αυτής της συνομοταξίας, χωρίς κανείς πλέον να ενδιαφέρεται γι αυτές.

Από εκεί και μετά, κάθε χρόνο αυξάνονται με απίστευτους ρυθμούς με αποκορύφωμα το 2019 φτάνοντας τα 725 MW ισχύ ρεκόρ από τα 310 MW του 2011 και τα στοιχεία που βρήκα στο διαδίκτυο.

Ωστόσο, το 2020 δεν έχει κλείσει ακόμη για να μπορούμε να πούμε με σιγουριά εάν έσπασε αυτό το ρεκόρ ή όχι.

Με δεδομένο όμως τις συνθήκες που επικρατούν λόγω πανδημίας θεωρείται από τους ειδικούς ότι θα κυμανθεί πιο κάτω από το 2019 χωρίς αυτό να σημαίνει κάτι.

Οι περισσότερες από τις ανεμογεννήτριες είναι εγκατεστημένες στην Στερεά Ελλάδα με μια ισχύ που ξεπερνά τα 1300 MW, ισχύ πάνω απο το διπλάσιο του αμέσως επόμενου διαμερίσματος της Πελοποννήσου με συνολική ισχύ στα 580 MW.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η συνολική ισχύ της μικρής Ελλάδας φτάνει τα 3.576 MW το 2019 αυξάνοντας την κατά 25% από τα 2.849 MW του 2018.

Κάποια από τα στατιστικά στοιχεία που θα θα διαβάσετε πιο κάτω θα τα βρείτε ίσως και στο διαδίκτυο.

Αξιόλογο είναι ότι οι επενδυτές είναι ως επί τω πλείστων όμιλοι με το πλειοψηφικό πακέτο να ανήκει σε Έλληνες (για πρώτη φορά σε τόσο μεγάλες επενδύσεις).

Όσο για τον εξοπλισμό, οι ευρωπαϊκοί κολοσσοί έχουν ναι μεν το πάνω χέρι άλλα αυτό φαίνεται να αλλάζει σιγά σιγά. Οι Κινέζοι μπήκαν ήδη δυναμικά στην αγορά στις αρχές του 2020.

Προβλέπεται όμως να χρειαστούν μερικά χρόνια μέχρι η πλάστιγγα να γύρει προς την δική τους μεριά.

Το κέρδος και το περιβάλλον.

Το κέρδος μπορεί να φτάνει ίσως και το ύψος των 3,5 εκατομμυρίων ευρώ (ανάλογα βέβαια με την ισχύ των εγκατεστημένων θηρίων) τα οποία μπαίνουν στα ταμεία του νομού, αλλά τα οφέλη στις τοπικές κοινωνίες είναι μηδαμινά και περιορίζονται συνήθως σε 2-3 θέσεις φύλακα ανά ομάδα (όχι ανά γεννήτρια) μιας και τα μέσα φύλαξης και παρακολούθησης έχουν πια εξελιχθεί τόσο πολύ.

“Άλλα μας έταξαν αδερφέ”, θα πει πικραμένος κάποιος από του κατοίκους περιοχής περικυκλωμένης από ανεμογεννήτριες στην κορυφογραμμή του Κιθαιρώνα.

Άλλοι πάλι ρωτούν με νόημα εάν ήταν τυχαίο ότι τα θεριά, όπως συγκεκριμένα τα ονομάζει, ξεφύτρωσαν απότομα 2-3 χρόνια μετά τις μεγάλες πυρκαγιές. Ένας τρίτος από διπλανό τραπέζι μας λέει με παράπονο, “δεν υπάρχει πλέον κυνήγι στην περιοχή, αλλά ούτε και περιοχή, μιας και έχουν κλείσει ολόκληρες περιοχές”.

Και ο διπλανός του δείχνει προβληματισμένος… σε τι κόσμο θα αφήσει στο εγγονάκι του, που θα γεννηθεί λίγο πριν τα Χριστούγεννα.

Γενικά ο καθένας έχει και κάτι να πει. Συμφωνούν όμως μόνο σε ένα.

Ότι από τότε που έφτασαν αυτά, το χωριό πληρώνει λιγότερο ρεύμα, πολύ λιγότερο. Αλλά μέχρι πότε; Και με ποιο αντίτιμο;

Κανένας δεν ξέρει!

Όσο για το περιβάλλον..

…αυτό καταπονείται έτσι κι αλλιώς. Στον βωμό της αιολικής ενέργειας ένα παραπάνω. Οι μελέτες πολλές και τα αποτελέσματα ακόμη περισσότερα.

Η κάθε χώρα οφείλει να διαφυλάξει την χλωρίδα και την πανίδα της με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Στην συγκεκριμένη περίπτωση η Ελλάδα θα μπορούσε να στραφεί και σε άλλες μορφές πράσινης ενέργειας για να εξασφαλίσει τα όρια μέχρι το 2050.

Και βέβαια δεν είναι όλα μαύρα!

Έχει και αυτή τα καλά της αλλά σε άρθρο του στην Καθημερινή ο Γ. Λιόλιος αναλύει:

1. Πόσο αξιόπιστη είναι η αιολική ενέργεια;

Τα αιολικά πάρκα δεν δίνουν σταθερή ισχύ όπως τα θερμικά εργοστάσια. Προσφέρουν όμως ενέργεια στο σύστημα κάθε χώρας (που περιλαμβάνει διαφορετικές πηγές ενέργειας) το οποίο την «ισορροπεί».

2. Μπορεί η αιολική ενέργεια να είναι η κύρια πηγή ενέργειας μιας χώρας;

Φυσικά. Στη Δανία περισσότερο από 50% της ενέργειας παράγεται από τον άνεμο. Είναι όμως «παντρεμένη» με άλλες πηγές ενέργειας, συνιστώντας το ενεργειακό μείγμα (στη Δανία την ηλιακή ενέργεια, τη βιομάζα και τα θερμικά εργοστάσια).

Η υπερεπάρκεια ενέργειας από τον άνεμο, όταν αυτή υπάρχει, μπορεί να δώσει τη δυνατότητα στο σύστημα να προσφέρει στις μεγάλες καταναλώσεις (λ.χ. βιομηχανία) χαμηλότερες τιμές εφόσον ανεβάσουν την κατανάλωσή τους για συγκεκριμένες ημέρες/ώρες (σύστημα απόκρισης – ζήτησης).

3. Μπορεί η ενέργεια που παράγεται από αιολικά να αποθηκευτεί ή «χάνεται»;

Στην Ελλάδα υπάρχουν διάφορα πρότζεκτ όπως αυτό της Τήλου, όπου μέσω ενός υβριδικού συστήματος που συνδυάζει αιολική, ηλιακή ενέργεια και μπαταρίες μειώνεται σημαντικά η ανάγκη λειτουργίας του θερμικού σταθμού.

Οι δυνατότητες των μπαταριών εξαρτώνται από τη διαστασιολόγηση κάθε έργου, με το ανάλογο κόστος φυσικά.

Οι μπαταρίες επίσης μπορούν να υποκατασταθούν από άλλες μεθόδους αποθήκευσης ενέργειας, όπως η αντλησιοταμίευση, δηλαδή η χρησιμοποίησή της για μεταφορά νερού από έναν ταμιευτήρα που βρίσκεται χαμηλά σε έναν ταμιευτήρα που βρίσκεται ψηλά προκειμένου να παράγει υδροηλεκτρική ενέργεια όταν η αιολική ενέργεια δεν επαρκεί.

4. Είναι η αιολική ενέργεια ακριβή;

Το κόστος της έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια και συνεχίζει να μειώνεται. Πλέον τα αιολικά έργα στην ξηρά είναι πολύ φθηνότερα από τα θερμικά.

5. Ανεξάρτητα με τη διείσδυση της αιολικής ενέργειας, θα πρέπει πάντα να διατηρούμε και συμβατικά εργοστάσια παραγωγής ενέργειας (λ.χ. με πετρέλαιο);

Ιδανικά η παραγωγή ενέργειας από άνθρακα θα έπρεπε να εξαφανιστεί. Για τα επόμενα χρόνια, πάντως, οι θερμικές μονάδες θα πρέπει να διατηρηθούν ως back up (υποστήριξη).

6. Ανακυκλώνονται οι ανεμογεννήτριες;

Περίπου τo 85% των μηχανών μπορεί να ανακυκλωθεί (ή να επαναπωληθεί). Εκείνο για το οποίο δεν έχει βρεθεί λύση είναι τα πτερύγια, που κατά κανόνα καταλήγουν σε ταφή.

7. Ποιος είναι ο κύκλος ζωής των ανεμογεννητριών;

Συνήθως σχεδιάζονται με διάρκεια ζωής 20-25 ετών.

8. Τι γίνονται οι ανεμογεννήτριες στη χώρα μας όταν τελειώσει ο κύκλος ζωής τους;

Στο πρόσφατο περιβαλλοντικό νομοσχέδιο (ν. 4685/2020) προβλέφθηκε ότι με απόφαση του υπουργείου Περιβάλλοντος θα καθοριστούν μέτρα πρόληψης και αποκατάστασης της περιβαλλοντικής ζημιάς κατά το τέλος του κύκλου ζωής των αιολικών πάρκων.

Αυτή θα αφορά και τις υφιστάμενες μονάδες. Στη Δανία πάντως οι επενδυτές είναι υποχρεωμένοι να παραδώσουν τον χώρο στην κατάσταση στην οποία τον έλαβαν, είτε είναι δημόσιος είτε ιδιωτικός.

Κάπου αλλού διαβάζουμε ότι:

H αιολική μπορεί να είναι η ενέργεια που θα μπορούσε να λύσει το πρόβλημα του ρεύματος στα νησιά μιας και θα τροφοδοτούταν σχεδόν αυτόνομα. Με αντίτιμο βεβαίως την καταστροφή της γραφικότητας των νησιών.

Φανταστείτε σε ένα “τραβηγμένο από τα μαλλιά” σενάριο το ηλιοβασίλεμα της Σαντορίνης με ανεμογεννήτριες.

Έχει λιγότερο κόστος και δεν επιβαρύνει σε βάθος χρόνου το περιβάλλον. Υπολογίζεται, ότι η επιβάρυνση του περιβάλλοντος από την τοποθέτησή της θα αποσβεστεί μέσα στους 12 με 15 μήνες λειτουργίας της.

Ας σκεφτούμε όμως πόσα εκατομμύρια ψάρια και πουλιά βρήκαν το θάνατο από ατυχήματα και πετρελαιοκηλίδες κατά την άντληση και μεταφορά του πετρελαίου.

Γιατί…; Για να φτάσει το καύσιμο στο αυτοκίνητό μας.

Λοιπόν, ναι, η τοποθέτηση ενός αιολικού πάρκου θα καταστρέψει μερικά στρέμματα φύσης, αλλά στην άλλη άκρη της ενεργειακής αλυσίδας θα σώσει πολλαπλάσια στρέμματα, θαλάσσιες εκτάσεις και ζωές.

Αλλά αυτό, δυστυχώς, δεν γίνεται ορατό την επόμενη ημέρα.

Στον αντίποδα ομως επιστήμονες αντικρούουν με τα παρακάτω:

Η χλωρίδα, η πανίδα, οι ανεξερεύνητες αρχαιολογικές θέσεις, τα παραδοσιακά μονοπάτια, θα χαθούν κάτω από το βάρος των βίαιων επεμβάσεων.
Οι εκατοντάδες ανεμογεννήτριες, οι υποσταθμοί, οι γραμμές μεταφοράς θα εξαφανίσουν το κάλλος των φυσικών τοπίων που θα μετατραπούν σε βιομηχανικές ζώνες παραγωγής αιολικής ενέργειας.
Το μεγαλύτερο αιολικό «πάρκο» στην Ευρώπη έχει τρεις μόνιμους υπαλλήλους. Επομένως το πρόσχημα για την καταπολέμηση της ανεργίας είναι ψευδές.
Καταστρέφεται το δάσος από διαμορφώσεις και διανοίξεις δρόμων.
Οι εγκαταστάσεις εξυπηρετούν τα ευκαιριακά συμφέροντα των επιχειρηματιών της αιολικής ενέργειας που σπεύδουν να αξιοποιήσουν τα Ευρωπαϊκά κονδύλια.
Αυτοί που επιζητούν την ηρεμία της φύσης και της υπαίθρου, παύουν να επισκέπτονται περιοχές με ανεμογεννήτριες εξαιτίας της οπτικής και ηχητικής ρύπανσης. Αυτό το διαπιστώνει όποιος προσπαθήσει να ζήσει έστω και μια μέρα σε περιοχή δίπλα σε ανεμογεννήτριες.
Οπτικά μια ανεμογεννήτρια διακρίνεται από απόσταση 40 χιλιομέτρων μιας και το ύψος της ξεκινά από 65 μέτρα και μπορεί να φτάσει έως και τα 105 μέτρα. Το συνολικό βάρος της κάθε ανεμογεννήτριας είναι ανάλογο με το μέγεθός της και ξεκινάει από 223 τόνους, 264 τόνους, 313 τόνους και φτάνει στους 383 τόνους. Κάθε ανεμογεννήτρια χρειάζεται 100 τ.μ. τσιμέντο και σε βάθος τουλάχιστον 3 μέτρων και για κάθε πυλώνα χρειάζεται να πέσουν 500 περίπου κυβικά μέτρα μπετόν.
Ακόμα και αν τοποθετηθούν 25.000 ανεμογεννήτριες οι ρύποι σε διοξείδιο του άνθρακα και διοξείδιο του θείου θα παραμείνουν κατά 99,93%.
Η τιμή του ρεύματος που παράγεται από την αιολική ενέργεια, και που φτάνει στο τελικό αποδέκτη, δηλαδή τον καταναλωτή, όχι μόνο δεν είναι μειωμένη, αλλά αυξάνεται από 130% έως 400%, σε σχέση με τις τιμές της συμβατικής ενέργειας.
Το ζωικό βασίλειο θα υποφέρει. Οι ανεμογεννήτριες μόνο στην περιοχή της Καλιφόρνιας σκοτώνουν κατά μέσο όρο 200-300 γεράκια, και 40-60 χρυσαετούς ετησίως, ενώ έχει εκτιμηθεί ότι 7.000 αποδημητικά πουλιά το χρόνο σκοτώνονται από αιολικούς στροβιλοκινητήρες στη νότια Καλιφόρνια.

Έρευνα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της σχετικής έρευνας από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, οι ανεμογεννήτριες που ήδη βρίσκονται σε διάφορα στάδια αδειοδότησης για περιοχές εκτός Natura επαρκούν για να υπερκαλυφθεί κατά δύο έως τρεις φορές ο εθνικός στόχος για το 2030.

Παρά ταύτα, αυτή τη στιγμή εκκρεμεί η αδειοδότηση για επιπλέον 5.514 ανεμογεννήτριες μέσα σε προστατευόμενες περιοχές.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από το Εργαστήριο Διατήρησης της Βιοποικιλότητας, με επιστημονική υπεύθυνη τη Βασιλική Κατή, αναπλ. καθηγήτρια στο τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών και αφορά την κατάτμηση των φυσικών οικοσυστημάτων, σε συνδυασμό με τη χωροθέτηση αιολικών σταθμών και την επίτευξη των νέων, φιλόδοξων στόχων που έθεσε η Ελλάδα για την απολιγνιτοποίηση της χώρας.

Με τη βοήθεια νέων τεχνολογιών, οι επιστήμονες ανέλυσαν τα στοιχεία της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας για την ήδη εγκατεστημένη ισχύ ανεμογεννητριών, αλλά και όσων αιολικών πάρκων βρίσκονται σε διάφορα στάδια αδειοδότησης ή έστω υπό αξιολόγηση.

Η ερευνητική ομάδα καταλήγει σε τρεις προτάσεις.

Να σταματήσει προσωρινά το υπουργείο Περιβάλλοντος να εγκρίνει τις νέες αιτήσεις για αιολικά πάρκα, μέχρι να ολοκληρωθούν το νέο ειδικό χωροταξικό πλαίσιο για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και οι ειδικές περιβαλλοντικές μελέτες που εκπονούνται σήμερα για τις προστατευόμενες περιοχές.
Να επιτραπεί η ολοκλήρωση της διαδικασίας αδειοδότησης μόνο για όσες περιπτώσεις αφορούν αιολικά πάρκα εκτός Natura (μελλοντικά να εξεταστεί η «απόσυρση» όσων βρίσκονται μέσα σε προστατευόμενες περιοχές και έχει τεκμηριωθεί ότι προκαλούν ζημιά στο περιβάλλον).
Και να δοθεί προτεραιότητα στην εγκατάσταση αιολικών πάρκων στις πιο υποβαθμισμένες οικολογικά περιοχές όπου υπάρχει ήδη πυκνό οδικό δίκτυο.