Ήταν μεσάνυχτα της 15ης προς 16η Οκτωβρίου του 1960, όταν στους δρόμους της Αθήνας ήχησε για τελευταία φορά το «καμπανάκι» του τραμ. Σχεδόν μισό αιώνα αργότερα, στις 19 Ιουλίου του 2004 επέστρεψε…
Αγαπήθηκε όμως διαχρονικά και είναι άρρηκτα συνδεμένα με όμορφες στιγμές από το 1882 μέχρι και σήμερα γι’ αυτό και το τραγούδησαν:
Εσούρωσα κι αργήσαμε, μα όσο και να φταίω
περπάτα να προλάβουμε το τραμ το τελευταίο…….
Τώνης Μαρούδας & Νίκος Παπαδάκης, Σπύρος Κορώνης & Μάρκος Φίλανδρος, Βίκυ Μοσχολιού, Ελευθερία Αρβανιτάκη, Μπάμπης Τσέρτος, Γιώργος Νταλάρας & Χρήστος Θηβαίος, Στέλιος Βαμβακάρης & Μπάμπης Τσέρτος.
Kωλοσούρτης
Οι πρώτες γραμμές τραμ στην Αθήνα έκαναν την εμφάνισή τους το 1882. Λειτουργούσαν από την βελγικών συμφερόντων Εταιρεία Τροχιοδρόμων Αθηνών – Πειραιώς – Περιχώρων (E.T.A.Π.Π).
Το πρώτο δίκτυο ένωνε το κέντρο της Αθήνας με τα Πατήσια, τους Αμπελόκηπους και την Κολοκυνθού. Το τροχαίο υλικό αποτελούνταν από 16 οχήματα που τα έσερναν 800 άλογα, χωρητικότητας 16 ατόμων το χειμώνα και 20 το καλοκαίρι.
Εξαίρεση αποτέλεσε πέντε χρόνια αργότερα, το 1887, η γραμμή Ακαδημία-Νέο Φάληρο-Παλαιό Φάληρο, η οποία ήταν ατμοκίνητη Λόγω των ατμών, αλλά και της χαμηλής ταχύτητας στις ανηφόρες, η γραμμή αυτή ονομάστηκε από τους επιβάτες “κωλοσούρτης”.
Παράλληλα, οι ΣΑΠ, η εταιρεία που λειτουργούσε τη γραμμή Πειραιά – Θησείου, το 1882 ίδρυσε μία γραμμή τραμ κανονικού εύρους που ένωνε τον σταθμό ΣΑΠ Πειραιά με το τελωνείο.
Το 1910 οι ΣΑΠ προσπάθησαν να ενισχύσουν τη γραμμή, ώστε να μεταφερθούν περισσότερα εμπορεύματα, μία κίνηση που βρήκε ενάντια τους υπαλλήλους της εταιρείας. Αυτή η γραμμή έμεινε στην ιστορία μέσω των γυρισμάτων της ταινίας Ποτέ την Κυριακή.
Ηλεκτροκίνητο τραμ
Στις 30 Οκτωβρίου 1908, κυκλοφόρησαν τα πρώτα ηλεκτροκίνητα τραμ, ενώ δύο χρόνια αργότερα ολοκληρώθηκε η παραλαβή τους.
Τα οχήματα ήταν κλειστά, χρώματος μπεζ, κατασκευασμένα στο Βέλγιο και είχαν χωρητικότητα 16 καθήμενων και 14 όρθιων επιβατών. Το 1925 η αγγλική εταιρεία Power Finance and Traction εξαγόρασε τους ΣΑΠ και την ΕΤΑΠΠ, με αντάλλαγμα τον εξηλεκτρισμό της Αθήνας.
Η Power Finance and Traction δημιούργησε δύο εταιρείες: την Ηλεκτρική Εταιρεία Μεταφορών (ΗΕΜ), στην οποία έδωσε το δίκτυο των τραμ και λεωφορειακών γραμμών της ΕΤΑΠΠ, και τους Ελληνικούς Ηλεκτρικούς Σιδηρόδρομους (ΕΗΣ), στην οποία έδωσε τη γραμμή Πειραιάς – Ομόνοια και το τραμ κανονικού εύρους.
Αλλαγή στην αλλαγή
Το 1939 πωλήθηκε μεγάλο μέρος των βελγικών βαγονιών, ενώ τα εναπομείναντα βάφτηκαν σκούρο πράσινο χρώμα. Τον επόμενο χρόνο, η ΗΕΜ παρέλαβε 60 τραμ, κατασκευασμένα από την ιταλική ΟΜ/CGE/Breda, που ξεχώριζαν για την αεροδυναμική τους.
Στις 13 Ιουνίου 1940 κυκλοφόρησαν 40 νέα κίτρινα τραμ από την ιταλική παραλαβή που είχε πρότυπο το τραμ του Μιλάνου, στην γραμμή Πατησίων-Καλλιθέας και στην τοπική της υποδιαίρεση Πλατεία Αμερικής-Κουκάκι.
Τα νέα οχήματα όμως βγήκαν στους δρόμους για να βοηθήσουν στην επιστράτευση, λόγω του Ελληνοϊταλικού πόλεμου και κατά τη διάρκεια της κατοχής, πολλά τραμ καταστράφηκαν.
Πρόωρο τέλος
Μετά τον πόλεμο, πολλές γραμμές τραμ καταργήθηκαν λόγω έλλειψης τροχαίου υλικού. Στις 16 Νοεμβρίου 1953, ο τότε υπουργός Δημοσίων Έργων Κωνσταντίνος Καραμανλής ξήλωσε τις γραμμές τραμ στη Χαυτεία, με αποτέλεσμα σε μία νύχτα να καταργηθούν οι γραμμές προς Κυψέλη, Παγκράτι και Αμπελόκηπους.
Το τέλος του παλαιού τραμ ήρθε τα μεσάνυχτα της 15 Οκτωβρίου 1960 με την οριστική κατάργησή του. Πολλές γραμμές αντικαταστάθηκαν με τρόλεϊ, ενώ οι γραμμές των τροχιοδρόμων είτε αφαιρέθηκαν από το οδόστρωμα είτε καλύφθηκαν με νέα στρώματα ασφάλτου.
Αντώνης Τρίτσης και προσπάθεια επαναλειτουργίας.
Μετά το τέλος της πρώτης περιόδου του τραμ Αθήνας το 1977, σοβαρή πρόθεση επαναφοράς των τροχιοδρόμων και προετοιμασίας νέων γραμμών εκδηλώθηκε επί υπουργίας στο ΥΠΕΧΩΔΕ το 1981 – και αργότερα δημαρχίας του στην Αθήνα – Αντώνη Τρίτση.
Στο Ρυθμιστικό Σχέδιο Αθήνας το 1983 προέβλεπε συμπληρωματικό στο μετρό, δίκτυο τραμ τύπου ελαφριού μετρό μήκους 19,5 χιλιομέτρων σε Πατήσια, Πατησίων, Αμπελόκηπους, Πανεπιστημίου, Συγγρού, Βουλιαγμένης, Υμηττού, Β. Σοφίας, Αλεξάνδρας και Αρεοπαγίτου, καθώς και σε λεωφόρους όπως η Κηφισιάς και η Συγγρού με υπέργειο χαρακτήρα και με πρότυπο το τραμ της Γκρενόμπλ.
Έργο των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας το 2004 η επαναλειτουργία του.
Έπρεπε να περάσουν 44 χρόνια για να επιστρέψει το τραμ το στους δρόμους της πρωτεύουσας, πλήρως εκσυγχρονισμένο.
Ξεκίνησε τη λειτουργία του στις 19 Ιουλίου 2004, εν όψει και των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας. Στις 12 Νοεμβρίου 2001 η κοινοπραξία ΤΕΡΝΑ Α.Ε. αναλαμβάνει την κατασκευή του σύγχρονου τραμ Αθήνας, 2 γραμμών, Τ1 Ζάππειο – Φάληρο και Τ2 Φάληρο – Γλυφάδα.
Τρία χρόνια από την επαναλειτουργία του τραμ στην Ελλάδα, στις 15 Νοεμβρίου 2007, λειτούργησε μία μικρή επέκταση, από το Κολυμβητήριο της Γλυφάδας μέχρι το Ασκληπιείο Νοσοκομείο της Βούλας, με μία νέα στάση με την ονομασία «Ασκληπιείο Βούλας».
Πηγή: Wikipedia, Sansimera
