Η Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στην Πάτμο

Μονή

Η Μονή του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στην Πάτμο αποτελεί ίσως το σημαντικότερο μοναστηριακό συγκρότημα του Αιγαίου Πελάγους. Ιδρυτής της μονής υπήρξε ο όσιος Χριστόδουλος (1088), ο οποίος με χρυσόβουλο του Αλεξίου Α΄ Κομνηνού έλαβε την Πάτμο απαλλαγμένο από φορολογικές υποχρεώσεις.

Χτισμένη στην κορυφή βουνού, προφανώς στη θέση του ναού της Αρτέμιδος και μίας παλαιοχριστιανικής βασιλικής, η μονή περιβάλλεται από ακανόνιστο ορθογώνιο αμυντικό περίβολο που χρονολογείται από το τέλος του 11ου αι. μέχρι τον 17ο αι.

Το καθολικό της μονής ανήκει στον τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου ναού με τρούλο και μάλιστα στην παραλλαγή του τετράστυλου. Προσθήκες, επεμβάσεις και τροποποιήσεις πραγματοποιούνταν κατά διαστήματα στον κεντρικό πυρήνα έως ότου λάβει το μοναστήρι την τελική του μορφή, σύμφωνα με τις επιταγές των οικοδομικών προγραμμάτων κάθε εποχής.

Από τη βυζαντινή περίοδο διατηρούνται το καθολικό, η τράπεζα, η εστία και τα κελλιά. Δεν είναι βέβαιη η χρονολόγηση των βοηθητικών χώρων, όπως το μαγκιπείον, το μυλωνείον, το δοχείον, το ωρείον κλπ.

Το καθολικό της μονής διασώζει τοιχογραφικό διάκοσμο των αρχών του 17ου αι., ενώ στο παρεκκλήσι της Παναγίας, στη νότια πλευρά του καθολικού, ο ζωγραφικός διάκοσμος χρονολογείται στις τελευταίες δεκαετίες του 12ου αι.

Την ίδια εποχή και λίγο αργότερα τοιχογραφήθηκε η τράπεζα της μονής, η οποία βρίσκεται στη βορειοανατολική γωνία του καθολικού.

Tα κελιά είναι παρατεταγμένα στη νότια πλευρά του οχυρωματικού περιβόλου.

Στη μονή υπάρχουν επίσης παρεκκλήσια των μεταβυζαντινών χρόνων : του Αγίου Βασιλείου, του Αγίου Νικολάου, του Τιμίου Σταυρού, του Προδρόμου, των Αγίων Αποστόλων (1603). Δύο μικρότερα βρίσκονται έξω από τον περίβολο της μονής : του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Ονουφρίου (1611).

Περίφημη θεωρείται η πλουσιότατη Βιβλιοθήκη του μοναστηριού και η Συλλογή των κειμηλίων του, τα σημαντικότερα δείγματα της οποίας μπορεί να θαυμάσει κανείς στο επισκέψιμο σκευοφυλάκιο.


Το Ιστορικό κέντρο (Χώρα), η Μονή Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου και το Σπήλαιο Αποκαλύψεως στην Πάτμο συγκαταλέγονται, απο το 1999, στα 17 Ελληνικά Πολιτιστικά Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.