Η αποκάλυψη μυστικών συμφωνιών μεταξύ της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και περιβαλλοντικών οργανώσεων έχει προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων στις Βρυξέλλες και σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Σύμφωνα με δημοσίευμα της WELT AM SONNTAG, η Κομισιόν συμφώνησε να χρηματοδοτήσει ΜΚΟ, με αντάλλαγμα την ενεργή τους εμπλοκή σε εκστρατείες κατά του άνθρακα, των φυτοφαρμάκων και της εμπορικής συμφωνίας Mercosur.
Η υπόθεση ανέδειξε σοβαρά ερωτήματα για τη διαφάνεια στη διαχείριση κοινοτικών κονδυλίων, αλλά και για τη δημοκρατική λειτουργία των ευρωπαϊκών θεσμών. Η αρχική σιωπή εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που δεν απάντησε σε σχετική ερώτηση τρεις ημέρες πριν τη δημοσίευση του ρεπορτάζ, πυροδότησε υποψίες.
Μόλις λίγες ώρες μετά τη δημοσιοποίηση των στοιχείων, η Κομισιόν διέψευσε την ύπαρξη «μυστικών συμβολαίων» και διαβεβαίωσε για «υψηλό επίπεδο διαφάνειας» στη χορήγηση των ευρωπαϊκών επιχορηγήσεων.
Ωστόσο, αν και τα ποσά και οι αποδέκτες των επιχορηγήσεων είναι αναρτημένα δημόσια, το περιεχόμενο των συμφωνιών και τα συγκεκριμένα καθήκοντα των οργανώσεων παραμένουν κρυφά, καθώς τα λεγόμενα «εργασιακά προγράμματα» δεν δημοσιοποιούνται.
Ακόμα και τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δυσκολεύονται να έχουν πρόσβαση στα σχετικά έγγραφα. Αρχικά, η μελέτη τους επιτρεπόταν μόνο σε ειδικό χώρο, χωρίς τη χρήση σημειωματάριων ή κινητών, ενώ αργότερα απαιτούνταν γραπτή δέσμευση εχεμύθειας για να τα δουν ηλεκτρονικά. Όπως αποκαλύπτει σχετική δήλωση που υπέγραψαν ευρωβουλευτές, η παραβίαση της εμπιστευτικότητας τιμωρείται με πειθαρχικά μέτρα.
Τα παράδοξα και οι συμφωνίες κάτω από το τραπέζι
Ο ευρωβουλευτής του FDP, Μόριτς Κέρνερ, έθεσε το ζήτημα στην Κομισιόν ήδη από τον περασμένο Δεκέμβριο, επισημαίνοντας το παράδοξο να χρηματοδοτούνται ΜΚΟ για να πολεμήσουν τη συμφωνία Mercosur, την ώρα που άλλες υπηρεσίες της ΕΕ την προωθούν. Η απάντηση της Επιτροπής τον Μάρτιο παραδέχτηκε ότι τέτοιου είδους προγράμματα ενέχουν «κινδύνους φήμης» για την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η στάση της Κομισιόν έχει προκαλέσει αντιδράσεις όχι μόνο από την αντιπολίτευση. Ο συνταγματολόγος Σεμπάστιαν Μίλερ-Φράνκεν χαρακτηρίζει «πρωτοφανές» το γεγονός ότι κοινοτικά κονδύλια χρησιμοποιούνται για τη στήριξη δικαστικών προσφυγών κατά εταιρειών-κλειδιά κρατών-μελών, με χρήματα που οι ίδιες οι χώρες έχουν συνεισφέρει στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Ο ίδιος ζητά την άμεση δημοσιοποίηση των σχετικών συμβάσεων, υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχει κανένα επαγγελματικό ή επιχειρηματικό απόρρητο που να δικαιολογεί τη μυστικότητα.
Από την πλευρά τους, οι οργανώσεις που βρίσκονται στο επίκεντρο των αποκαλύψεων, όπως η Health and Environment Alliance (HEAL) και οι Friends of the Earth, απορρίπτουν τις κατηγορίες, τονίζοντας ότι λειτουργούν ανεξάρτητα και ότι η χρηματοδότησή τους υπόκειται σε διαφανείς διαδικασίες και ανεξάρτητη αξιολόγηση. Παράλληλα, κάνουν λόγο για προσπάθεια δημιουργίας τεχνητού σκανδάλου που υπονομεύει τον ρόλο της κοινωνίας των πολιτών.
Η υπόθεση έχει ήδη λάβει πολιτικές διαστάσεις, με τον Οικονομικό Σύμβουλο της CDU να ζητά πλήρη διαλεύκανση και να αποδίδει προσωπική ευθύνη στην Πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Αντίστοιχα, ο Σοσιαλδημοκράτης Ματίας Μπρόντκορμπ καταγγέλλει ότι η ΕΕ, ενώ επικρίνει χώρες όπως η Ουγγαρία για δημοκρατικά ελλείμματα, εφαρμόζει στην πράξη παρόμοιες αδιαφανείς πρακτικές.
Η συζήτηση για τα όρια της διαφάνειας, τη χρήση των ευρωπαϊκών πόρων και τον ρόλο των ΜΚΟ στην ευρωπαϊκή πολιτική μόλις ξεκινά. Το ζητούμενο πλέον είναι αν η Κομισιόν θα ανταποκριθεί στις πιέσεις για πλήρη αποκάλυψη των συμβάσεων και αν θα διασφαλίσει ότι οι αρχές της διαφάνειας και της δημοκρατικής λογοδοσίας θα τηρηθούν απαρέγκλιτα.
